8 cách công nghệ làm bạn trở nên ngốc nghếch

Công nghệ giúp cuộc sống có thể trở nên dễ dàng hơn, nhưng cũng có thể biến mọi thứ trở nên tồi tệ với con người.

Người ta cho rằng iPhone, máy tính xách tay và Netflix là bằng chứng của sự tiến bộ. Theo một chiều hướng nào đó, điều này đúng. Chẳng hạn như sử dụng Google ở một mức độ vừa phải có thể tốt cho bộ não của bạn, và cũng có những ứng dụng có thể tăng cường chức năng và hoạt động của não bộ.

Tuy nhiên, những tiến bộ công nghệ cũng đi kèm với một số hậu quả không mong muốn. Não của chúng ta đang dần trở nên cực kì thụ động bởi công nghệ cao, nhận định của nhà thần kinh học Michael Merzenich trong quyển sách The Shallows: What The Internet Is Doing To Our Brains (tạm dịch là "Sự hiểu biết nông cạn: Đó là những gì Internet đang làm với bộ não của chúng ta"), tác phẩm đã được đề cử giải Pulitzer năm 2011 của tác giả Nicholas Carr. Thông qua cuốn sách, Merzenich cảnh báo tác động của công nghệ đối với trí tuệ con người có thể gây những tác hại "chết người." Điều đó đặt ra cho chúng ta vấn đề phải suy nghĩ. Chính xác thì công nghệ đã làm rối loạn bộ não của chúng ta như thế nào?

Gây rối loạn giấc ngủ
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ánh sáng xanh phát ra từ các tiện ích như điện thoại thông minh, máy tính bảng và máy tính xách tay có thể ngăn chặn sự giải phóng melatonin của cơ thể vào ban đêm. Melatonin là một hormone quan trọng giúp điều chỉnh đồng hồ sinh học của bạn, nó có tác dụng nhắc nhở cơ thể bạn khi nào là ban đêm và khi nào cảm thấy buồn ngủ. Ánh sáng xanh có thể làm gián đoạn quá trình đó, làm cho bạn không thể đi ngủ theo một thời gian biểu phù hợp.

Rối loạn giấc ngủ
 

Mất ngủ gây nên một số tác động tiêu cực tới não bộ của bạn. Nếu bạn không ngủ đủ ít nhất bảy tiếng mỗi đêm, tâm trạng của bạn có thể xấu đi, giảm tập trung tại nơi làm việc và gặp các vấn đề liên quan tới khả năng ghi nhớ, chưa kể đến sự tiêu giảm mô não trong thực tế - tất cả đều làm giảm đi niềm vui xung quanh bạn.

Gây phân tâm
Đây là một vấn đề không cần đến khoa học để chứng minh, thực tế chỉ ra công nghệ làm bạn dễ dàng bị phân tâm, chẳng hạn khi bạn lơ là khỏi một dự án quan trọng để kiểm tra điện thoại thông minh hay chuyển đổi giữa nhiều tab trình duyệt mà không thực sự tập trung vào cái nào. Người ta đã chứng minh rằng việc làm luân phiên qua lại giữa nhiều nhiệm vụ cùng một lúc không thực sự mang lại hiệu quả, thậm chí trên thực tế bạn chỉ đang cố làm cho công việc tồi tệ hơn.

Thanh thiếu niên là đối tượng bị phân tâm nhiều hơn bao giờ hết. Một khảo sát do trung tâm nghiên cứu Pew thực hiện vào năm 2012 trên 2.400 giáo viên cho thấy hầu hết các nhà giáo đều cảm thấy rằng học sinh của họ ngày nay dễ bị xao lãng nhiều hơn so với thế hệ trước. Có tới 87% giáo viên đồng ý với quan điểm: "Công nghệ kỹ thuật số ngày nay đang tạo ra một thế hệ dễ phân tâm và khả năng tập trung rất kém", trong khi 64% đồng ý với ý kiến "công nghệ kỹ thuật số ngày nay làm sinh viên lạc lối nhiều hơn là giúp họ học tập."

Giảm khả năng ghi nhớ
Xu hướng của công nghệ là luôn tìm cách thu hút sự chú ý của bạn, khiến việc hình thành những ký ức mới trở nên khó khăn hơn. Như Nicholas Carr giải thích trong quyển The Shallows, bộ nhớ của chúng ta có hai loại: bộ nhớ ngắn hạn và bộ nhớ dài hạn. Thông tin cần chuyển từ bộ nhớ ngắn hạn vào bộ nhớ dài hạn để có thể được lưu trữ lâu dài. Bất kỳ hoạt động nào phá hoại quá trình làm việc của bộ nhớ ngắn hạn - ví dụ như nói chuyện, dừng kiểm tra email hay gửi tin nhắn trong khi đang đọc một bài báo – đều có thể loại bỏ thông tin khỏi tâm trí bạn trước khi quá trình chuyển giao được thực hiện.

Công nghệ khiến việc hình thành những ký ức mới trở nên khó khăn hơn
 

Ngoài ra, có một giới hạn về số lượng thông tin mà bộ nhớ ngắn hạn có thể lưu trữ cùng một lúc. Tiếp nhận quá nhiều thông tin đồng thời – điều xảy ra thường xuyên trên Internet - giống như việc "đổ nước vào một chiếc ly liên tục từ ngày này qua ngày khác, làm cho bất cứ thứ gì trong ly cũng sẽ tràn ra ngoài khi nước (thông tin) mới được rót vào", theo lời của Tony Schwartz, chuyên gia về năng suất công việc.
 

Phụ thuộc vào Internet để ghi nhớ mọi thứ
Con người đã từng ghi nhớ và giữ gìn một lượng lớn kiến thức – như việc thuật lại từng chữ một toàn bộ nội dung của một cuốn tiểu thuyết, thế nhưng công nghệ đã loại bỏ dần cả nhu cầu và sự nỗ lực của con người để làm điều đó. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, khi bạn biết Google hay chiếc điện thoại thông minh có thể giúp bạn lưu giữ một phần thông tin, bạn sẽ ít có khả năng muốn lưu trữ nó trong bộ nhớ. Nghiên cứu khoa học của Mỹ năm ngoái ví Internet giống như một "ổ cứng ngoài" của não bộ con người, tương tự với việc chúng ta thuê thêm một trang web bên ngoài để có chỗ chứa nhiều thông tin hơn.

Công nghệ đã loại bỏ dần nhu cầu ghi nhớ và giữ gìn một lượng lớn kiến thức.

Thế nhưng đó không phải là điều tồi tệ nhất trên thế giới, các nhà khoa học Mỹ cho biết thêm. Chúng ta vẫn luôn thuê ngoài những loại "ổ cứng" để lưu trữ một số thông tin, đó là nguồn tin từ bạn bè, ta dựa vào đó nhiều hơn là vào công nghệ để lấp đầy lỗ hổng kiến thức của mình. Nhưng thực tế giờ đây chúng ta ngày càng “thuê ngoài” theo nhiều cách khác hơn.

Bạn đang quên ngày một nhiều hơn
Theo một cuộc khảo sát của Trending Machine năm 2013, thế hệ 8X và 9X thời nay còn mau quên hơn những người trên 55 tuổi, chẳng hạn như họ không thể nhớ được hôm nay là ngày gì hay mình đã bỏ quên chìa khóa ở đâu. Trong một thông cáo báo chí của cuộc khảo sát, bác sĩ điều trị Patricia Gutentag gọi công nghệ là một trong những thủ phạm chính: "Thế hệ sau này sử dụng công nghệ để làm nhiều việc, họ thường làm ngơ với việc thiếu ngủ, và tất cả đều dẫn đến mức độ cao của sự lãng quên ", bà nói.

Công nghệ là một trong những thủ phạm chính làm bạn mau quên.
 

Bạn không thể tập trung vào những gì bạn đang đọc
Ngay cả khi bạn đã xa lánh tất cả phiền nhiễu, bạn vẫn sẽ không tiếp thu tốt các thông tin bạn đọc trực tuyến như khi đọc nó trong một cuốn sách. Bạn có thể đổ lỗi cho văn bản quá dài để đọc. Tuy nhiên, những liên kết nhỏ đầy màu sắc nằm rải rác trong các bài báo trực tuyến làm cho bộ não của bạn hoạt động nhiều hơn bình thường và để lại ít điện não hơn để xử lý những gì bạn đang đọc. Thậm chí chỉ đọc trên màn hình, giống như một máy tính xách tay hoặc iPad – có hay không có các đường dẫn liên kết – đã được chứng minh cũng làm giảm khả năng đọc hiểu.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng đọc văn bản có chứa liên kết "đòi hỏi rất nhiều về mặt xử lý linh hoạt trong trí óc, đánh giá các siêu liên kết đó để quyết định có nên bấm vào hay không, điều chỉnh các định dạng khác nhau – điều này không liên quan đến quá trình đọc", trích từ quyển The Shallows của Carr. Bắt bộ não của bạn làm việc càng nhiều sẽ làm nó càng khó khăn hơn trong việc tiếp nhận thông tin. Những văn bản rải rác với các hình ảnh, video và các quảng cáo thậm chí còn làm não bộ tồi tệ hơn.

Bạn không thể tìm được phương hướng mà không có GPS
Theo một chuỗi các nghiên cứu được công bố vào năm 2010, những người thường dựa vào GPS để định hướng sẽ có vùng hippocampus  trong não bộ (vùng dùy trì trí nhớ) hoạt động kém hơn. Đây là một vùng não liên quan đến cả bộ nhớ và điều hướng. Nghiên cứu cũng cho thấy hoạt động sử dụng bộ nhớ không gian – bao gồm việc sử dụng dấu hiệu trực quan để phát triển "bản đồ nhận thức" giúp ghi nhớ đường đi - thay vì sử dụng các công cụ tìm đường tự động GPS, có thể ngăn chặn các vấn đề không tốt cho bộ nhớ trong cuộc sống sau này.

Dựa vào GPS để định hướng thường xuyên sẽ làm cho vùng duy trì trí nhớ trong não bộ hoạt động kém hơn

Một nghiên cứu năm 2008 của Đại học London thậm chí còn phát hiện ra rằng những tài xế taxi phát triển vùng hippocampus hơn những người không lái taxi – có lẽ vì họ đã quá quen với việc định hướng đường đi trong thành phố, sử dụng bộ nhớ của não mình hơn là dựa vào GPS (mặc dù điều đó có lẽ không còn đúng với những lái xe taxi được trang bị điện thoại thông minh).

Bộ não như người nghiện ma túy
"Nghiện Internet" không đơn thuần chỉ là một thuật ngữ tầm phào mà các bậc phụ huynh ra rả mỗi ngày để răn đe con trẻ đã dành quá nhiều thời gian chơi trò Candy Crush. Theo một nghiên cứu năm 2012, chi quá nhiều thời gian trên Internet thực sự có thể gây ra những thay đổi trong não không khác gì những người nghiện ma túy và rượu.

Bộ não như người nghiện ma túy

Người nghiện Internet - đặc biệt là game thủ, những người bỏ bê ăn uống, học hành và cả giấc ngủ để chơi thâu đêm suốt sáng – có vùng chất trắng và xám bất thường trong não. Họ bị thương tổn tất cả những vùng não bộ liên quan đến quá trình xử lý cảm xúc, điều chỉnh sự chú ý và ra quyết định. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người nghiện rượu và nghiện ma túy cũng có những bất thường não giống như vậy.
"Tôi đã thấy những người bỏ học đại học, không bằng cấp trong tay hoặc hôn nhân tan vỡ vì nghiện game trực tuyến”, tiến sĩ Henriette Bowden Jones, người điều hành một bệnh viện cho người nghiện Internet tại Anh, nói với tờ The Independent.

Giờ đây hẳn là hoàn toàn có lý để bạn lo sợ về tác động của công nghệ lên những cái đầu nông cạn, chúng tôi muốn nhắc bạn nhớ rằng: bạn có sức mạnh để ngăn chặn chảy máu chất xám và phí phạm thời gian. Chỉ cần đăng xuất khỏi Internet một lúc thôi!
 

PC World VN, 09/2014