Sống khỏe
Avengers và khi dòng phim giải trí tự nâng tầm bằng triết lý sống
TTO - Ẩn trong siêu phẩm điện ảnh Avengers: Infinity War (Cuộc chiến vô cực) của Marvel Studios là một nan đề đạo đức hết sức thú vị. Sau đây là phân tích của nhà phê bình David Roberts trên trang Vox.
Thanos muốn tiêu diệt một nửa vũ trụ để cứu những người còn lại - một kế hoạch hết sức lớn lao
Cũng là câu hỏi quen thuộc trong các câu chuyện về siêu anh hùng: Một mạng sống đáng giá bao nhiêu so với… nhiều mạng sống? Thay vì câu trả lời dễ dàng, Infinity War bắt khán giả rời khỏi rạp trong sự băn khoăn, nghi ngờ.
Ngay từ đầu phim, câu chuyện dẫn dắt giúp khán giả hiểu rằng nhân vật phản diện Thanos có trong tay một viên đá vô cực, hắn muốn gom đủ bộ để có sức mạnh tiêu diệt một nửa sự sống trong vũ trụ - để cứu một nửa còn lại khỏi sự diệt vong. Hết sức đơn giản.
Trailer phim Avengers: Infinity war - Cuộc chiến vô cực
Một trong những viên đá vô cực nằm trong đầu của Vision. Khi biết kế hoạch của Thanos, Vision đề nghị Phù thủy Đỏ (Scarlet Witch) tiêu hủy nó, và có thể cũng đồng thời giết anh. Captain America (Steve Rogers) thấy vậy ngăn cản: "Chúng ta không trao đổi mạng sống".
Câu nói ngắn đó chứa đựng một trong những tranh cãi lâu đời nhất trong triết học.
Một bên, chúng ta có quan điểm đạo nghĩa của Captain America - lý thuyết gắn liền với triết gia người Đức Immanuel Kant. Nói đơn giản, Kant cho rằng chúng ta không thể "hi sinh người khác vì một mục đích lớn hơn", kể cả mục đích đó nhằm để tránh tất cả cùng diệt vong.
Bên còn lại, chúng ta có quan điểm thực dụng của Thanos - ủng hộ bởi các triết gia như Jeremy Bentham và John Stuart Mill. Trường phái này chủ trương mục đích cuối cùng nên là điều tốt đẹp nhất dành cho số đông, chứ không phải cá nhân.
Quyết định cứu Vision của nhóm Avengers đã dẫn đến một nửa vũ trụ bị Thanos giết chết
Thật ra, cả hai quan điểm đều "kỳ cục" nếu đi đến cùng của logic. Kant nói không chỉ anh không thể giết 1 người để cứu 2 người, anh thậm chí không thể nói dối 1 người để cứu 2 người!
Trong khi đó, triết gia đương đại Peter Singer - một đại diện bên còn lại - khiến nhiều người nổi khùng vì đẩy chủ nghĩa thực dụng đi quá xa, chẳng hạn ông cho rằng giết trẻ sơ sinh bị dị tật nặng là một việc làm đúng.
Kế hoạch của Thanos đơn thuần là thực dụng, nhưng nó không phi lý đến mức để coi thường.
Lịch sử con người cũng có những sự kiện diệt vong tương tự. Chẳng hạn sau Thế chiến thứ 2, các quốc gia như Mỹ, Nhật Bản và Đức đều trải qua một giai đoạn tăng trưởng kinh tế bền vững dù chịu những mất mát lớn trước đó.
Thanos lập luận rằng một nửa dân số vũ trụ còn sống sẽ tiếp cận được gấp đôi số tài nguyên so với vũ trụ chật chội trước đó, và các thế hệ sau sẽ hạnh phúc hơn ông bà chúng. Tất nhiên, sự sống sẽ tiếp tục sinh sôi, nảy nở và đến lúc nào đó Thanos phải tiếp tục làm điều đó (giết bớt một nửa).
Đáng chú ý, trong Infinity War, không ai thật sự tranh cãi với Thanos. Khi hắn trình bày kế hoạch với cô con gái nuôi Gamora, cô gái chỉ phản ứng: "Ông bị điên rồi!". Nhưng có thật Thanos điên không?
Đây là nút thắt quen thuộc trong phim về các nhân vật anh hùng: Có nên hi sinh mạng sống vì mục đích cao cả hơn? Vì dám để các siêu anh hùng thất bại nên bộ phim Avengers: Infinity War đã rất thành công.
Siêu anh hùng cũng có những giằng xé nội tâm như người bình thường
Captain America và đồng đội đã đưa ra một lựa chọn đạo đức là "không trao đổi mạng sống". Quyết định này đã dẫn đến kết thúc một thảm họa: Vô số sinh mạng biến mất khỏi vũ trụ sau cái búng tay của Thanos.
Vision cuối cùng cũng chết, lựa chọn "không trao đổi mạng" có xứng đáng? Nhóm Avengers có thể đã cứu được hàng ngàn tỉ sinh mạng nếu họ giết Vision ngay khi vừa biết được kế hoạch của Thanos.
Trong cảnh cuối, Steve Rogers chỉ biết ngồi bệt trên đất và than: "Ôi Chúa ơi".
Phim ảnh ít khi làm vậy. Phim bom tấn siêu anh hùng càng không khi nào làm vậy. Infinity War vô hình trung đã nâng tầm phim giải trí lên một cấp độ mới, "người lớn" và sâu sắc hơn.
Nhưng sẽ không đơn giản cho ai chịu trách nhiệm viết kịch bản phần tiếp theo: Làm sao để hóa giải bi kịch của phần trước một cách hợp lý, không rẻ tiền và vẫn khiến khán giả thỏa mãn về mặt cảm xúc?
