Mối nguy khi Trung Quốc thách thức 'người khó lường' Trump

Những hành động mang tính thách thức Trump của Trung Quốc có thể khiến mâu thuẫn giữa hai nước gia tăng qua những biến cố bất ngờ.

Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump. Ảnh: Reuters

Vụ tàu chiến Trung Quốc thu giữ thiết bị lặn của Mỹ trên Biển Đông hôm 15/12 được nhiều chuyên gia phân tích coi là một đòn thách thức của Bắc Kinh đối với Tổng thống đắc cử Donald Trump với kỳ vọng rằng ông Trump sẽ phải nhún nhường trước Trung Quốc sau khi lên nắm quyền, theo Vox.

Thượng nghị sĩ John McCain cho rằng hành động của Trung Quốc có thể được lấy cảm hứng từ vụ Iran bắt giữ tàu chiến Mỹ hồi đầu năm, khiến các thủy thủ Mỹ phải xin lỗi công khai trên truyền hình. "Mỹ lúc đó đã không thể hiện được sức mạnh của mình. Mọi người đang lợi dụng điều đó, hy vọng tình hình sẽ sớm thay đổi", McCain nói trong cuộc phỏng vấn với CNN.

Thế nhưng phản ứng của Trump hóa ra lại ngoài mong đợi của Trung Quốc. "Trung Quốc đánh cắp thiết bị nghiên cứu của hải quân Mỹ trên vùng biển quốc tế - vớt nó khỏi mặt nước và mang về Trung Quốc trong hành động chưa từng có tiền lệ", Tổng thống đắc cử Mỹ viết trên Twitter.

Trung Quốc sau đó tuyên bố sẽ trao trả thiết bị lặn cho Mỹ "theo cách phù hợp" thông qua các kênh đàm phán quân sự. Chỉ vài giờ sau, ông Trump lại tiếp tục viết trên Twitter: "Chúng ta nên nói với Trung Quốc rằng ta không cần thiết bị lặn không người lái mà họ lấy nữa. Cứ để họ giữ chúng".

Theo các chuyên gia phân tích, tuyên bố này của ông Trump có vẻ như đã khiến Trung Quốc bất ngờ, bởi nó hoàn toàn trái ngược với những gì người tiền nhiệm Barack Obama đã làm trong 8 năm qua đối với những vấn đề liên quan đến Trung Quốc.

Trong suốt hai nhiệm kỳ của mình, ông Obama luôn cố gắng xây dựng mối quan hệ gần gũi hơn với Trung Quốc. Ông coi Bắc Kinh là một đối tác kinh tế quan trọng, và có lúc là một nhân tố để kiềm chế các hành động hạt nhân của Triều Tiên. Mỹ và Trung Quốc cũng sẵn sàng hợp tác, đàm phán với nhau trong những vấn đề lâu dài như biến đổi khí hậu.

Thế nhưng ông Trump và đội ngũ cố vấn của mình lại có cái nhìn khác hẳn. Trong mắt ông, Trung Quốc là một mối đe dọa đối với nền kinh tế Mỹ, là thủ phạm khiến nhiều người Mỹ mất công ăn việc làm và là quốc gia mà các đời tổng thống Mỹ trước đây đã quá nhún nhường trong nhiều thập kỷ.

"Trung Quốc là đối thủ lớn nhất trong suy nghĩ của Trump", Patrick Cronin, giám đốc cấp cao Chương trình An ninh châu Á – Thái Bình Dương tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới, bình luận. "Đối thủ đó không phải là Nga, mà là Trung Quốc".

Sự khác nhau trong quan điểm với Trung Quốc của hai nhà lãnh đạo được thể hiện rất rõ trong những phát ngôn gần đây. Ông Obama trong cuộc họp báo ở Nhà Trắng hôm thứ sáu tuần trước đề nghị người kế nhiệm tôn trọng các truyền thống ngoại giao, cảnh báo về ý định từ bỏ chính sách "Một Trung Quốc" của Trump.

Trong khi đó, ông Trump là người đã gọi điện cho nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn, phá vỡ các quy tắc ngoại giao đã được thiết lập trong nhiều thập kỷ. Bằng tuyên bố "Trung Quốc cứ giữ lấy thiết bị lặn của Mỹ", ông còn đẩy các lãnh đạo Bắc Kinh vào tình thế khó xử.

Nguy cơ xung đột

Mỹ cáo buộc Trung Quốc thu giữ trái phép thiết bị lặn đang hoạt động trên vùng biển quốc tế ở Biển Đông. Ảnh: iSTAR

Theo giới phân tích, việc ông Trump công kích Trung Quốc thu giữ thiết bị lặn Mỹ trên mạng xã hội Twitter bằng từ ngữ sai chính tả làm dấy lên những câu hỏi về sự cân nhắc, suy xét của Tổng thống đắc cử Mỹ khi đưa ra những tuyên bố quan trọng có thể ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của đất nước.

Malcolm Davis, chuyên gia phân tích cấp cao tại Viện Chính sách Chiến lược Australia, cho rằng cách phản ứng như vậy của ông Trump sẽ khiến Mỹ mất đi khả năng đánh giá những thông tin mà Trung Quốc muốn thu được khi phân tích thiết bị lặn mà họ thu giữ trên Biển Đông.

"Nó chỉ cho thấy ông Trump đã không suy tính về chính sách của mình khi viết ra những dòng tweet đó. Nguy cơ ở đây là ông ấy sẽ đối đầu với Trung Quốc tới mức tình hình sẽ trở nên bất ổn", Malcolm nói.

Tờ China Daily ngày 19/12 cảnh báo rằng sự thiếu kinh nghiệm đối ngoại của Trump có thể dẫn tới tình trạng đối đầu giữa hai nước. Tờ Global Times thì mỉa mai rằng những hành động của Trump "tụt lại đằng sau quá xa với người phát ngôn Nhà Trắng".

"Trung Quốc đến nay vẫn kiềm chế với những hành vi khiêu khích của Trump vì ông ấy vẫn chưa vào Nhà Trắng", Global Times viết. "Nhưng sự kiềm chế này sẽ không thể duy trì lâu dài nếu như ông ấy vẫn đối xử với Trung Quốc theo cách như ông ấy tweet hôm nay sau khi đã chính thức trở thành tổng thống Mỹ", tờ báo nhấn mạnh.

Tuyên bố này cho thấy Trung Quốc nhiều khả năng sẽ tiếp tục nín nhịn ít nhất là cho đến tháng một năm sau, khi Trump chính thức nhậm chức. Sau thời gian đó, nếu Trump tiếp tục công khai "thách thức lợi ích cốt lõi của Trung Quốc", Bắc Kinh sẽ "phản công mạnh mẽ", theo Shi Yinhong, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu nước Mỹ thuộc Đại học Nhân dân Bắc Kinh, đồng thời là cố vấn trong chính phủ Trung Quốc.

Trung Quốc có thể áp dụng các biện pháp "phản công" như triệu hồi đại sứ, chấm dứt quan hệ quốc tế, phát động chiến tranh thương mại, thậm chí là giảm cấp quan hệ ngoại giao, Shi nhận định. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị từng tuyên bố rằng bất cứ ai hủy hoại lợi ích cốt lõi của Trung Quốc đều đang "tự bắn vào chân mình".

Tuy vậy, cây bút Zack Beauchamp của Vox cho rằng với một người khó lường như Trump, mọi thứ đều có thể xảy ra. Những gì ông Obama theo đuổi trong 8 năm qua có thể bị đảo ngược, từ quan hệ với Nga cho đến cách đối phó với Trung Quốc.

"Dưới thời Trump, căng thẳng Mỹ - Trung trên Biển Đông có thể sẽ gia tăng và trở nên sâu sắc hơn, với những biến cố khó lường như vụ thu giữ thiết bị lặn vừa rồi có thể diễn ra thường xuyên hơn", Li Jie, nghiên cứu viên cấp cao tại Viện nghiên cứu Hải quân Trung Quốc ở Bắc Kinh, nhấn mạnh.

Trí Dũng