Tăng sức phòng thủ cho Windows XP

Người dùng Windows XP sẽ chính thức ngừng được hỗ trợ từ ngày 8/4/2014. Khi không được Microsoft cập nhật và bảo vệ thì hệ điều hành hơn 12 năm tuổi này đối mặt với rất nhiều nguy hiểm, nhất là đối với các máy tính kết nối Internet. Vậy người dùng cần làm gì để đối mặt với điều này?

Thực trạng hiện tại của Windows XP
Hệ điều hành Windows XP được Microsoft tung ra vào cuối năm 2001. Hiện tại có gần 30% máy tính được kết nối Internet trên thế giới vẫn còn chạy Windows XP. Đặc biệt, tính đến tháng 9/2013 thì có đến 28% doanh nghiệp vẫn đang chạy hơn phân nửa ứng dụng của họ trên nền tảng Windows XP. Riêng Việt Nam, số lượng máy tính dùng Windows XP đạt con số hơn 5,3 triệu, tương đương với con số 4/10 tổng lượng máy tính. Windows XP hiện cũng đang xếp thứ 2 về mức độ phổ biến, chỉ sau Windows 7.
 

Windows XP sẽ chính thức ngừng hỗ trợ từ ngày 8/4/2014

Việc ngừng hỗ trợ của Microsoft đối với Windows XP không ảnh hưởng gì đến việc vận hành của các máy tính dùng hệ điều hành cũ này nếu nhìn từ bên ngoài. Tuy nhiên, từ sâu bên trong hệ thống, sẽ ngày càng có nhiều lỗ hổng tạo điều kiện cho các hacker hoành hành vì các bản cập nhật giúp bảo vệ máy tính khỏi virus độc hại, phần mềm gián điệp và các mã độc khác không còn nữa. Bên cạnh đó, các vấn đề tương thích về phần mềm, phần cứng mới cũng sẽ xảy ra với người dùng cá nhân và cả doanh nghiệp.
Microsoft khuyến cáo người dùng hãy nhanh chóng nâng cấp Windows XP lên các phiên bản mới như Windows 7 hay 8 ngay để tránh được những hiểm họa tiềm ẩn. Nhưng bên cạnh giải pháp này, chúng ta vẫn còn nhiều lựa chọn khác nhằm có được một môi trường làm việc an toàn, hiệu quả hơn với mức chi phí thấp hơn.
 

Hiểu rõ những hiểm họa
Khi những bản vá cho các lỗi bảo mật nguy hiểm không được chính nhà sản xuất đưa ra thì càng ngày Windows XP sẽ càng trở nên chậm chạp, thiếu ổn định, nguy hiểm cho dữ liệu cá nhân. Từ đó, những lỗ hổng này cũng dần được hacker khai thác tối đa theo nhiều phương cách để tấn công máy tính, thông tin và dữ liệu người dùng.
Rất có thể, trong tương lai sẽ có nhiều cá nhân, tổ chức tận dụng lúc người dùng Windows XP bị “bỏ rơi”, không được hỗ trợ sẽ tạo nên và bán ra những gói giải pháp nhằm mang lại sự an toàn cho máy tính dùng hệ điều hành này. Tất nhiên, bên cạnh những công cụ hiệu quả sẽ có rất nhiều các ứng dụng giả mạo kèm mã độc. Người dùng lúc này sẽ rơi vào tình cảnh “rước sói vào nhà”.
Ngoài ra, sẽ có nhiều hãng phần mềm dần ngừng hỗ trợ Windows XP (tức chỉ có phiên bản từ Windows 7 trở lên  chẳng hạn) nhưng khi tìm kiếm, có thể bạn sẽ tìm thấy phiên bản dành cho Windows XP với nhiều tính năng được mô tả hấp dẫn. Đó là những chiêu lừa tuy cũ nhưng không phải người dùng nào cũng đủ hiểu để tránh.

Nếu sau khi nhấn Update để cập nhật Java mà trang web mở ra không phải là java.com thì bạn hãy tắt ngay.

Do vậy, nếu vẫn còn dùng Windows XP trong tương lai, bạn nên tìm hiểu kỹ trước những lời “mời mọc” hấp dẫn trên Internet. Nếu vô tình vào những trang web mà trang này cảnh báo máy bị nhiễm nhiều loại virus và yêu cầu “Quét ngay” thì đừng vội hoảng hốt làm theo. Đa số các cảnh báo dạng này là lừa đảo để bạn tải về phần mềm độc hại.
Các hãng bảo mật nổi tiếng có thể sẽ vẫn thường xuyên cập nhật những mối nguy hiểm trên Windows XP trong tương lai. Cho nên, khi nào có thông báo lỗi máy tính dùng hệ điều hành cũ này đang bị nguy hại thì bạn nên tìm hiểu thêm thông tin từ các diễn đàn bảo mật, những cảnh báo từ các hãng sản xuất phần mềm diệt virus… để có được giải pháp khắc phục tốt nhất.
Tóm lại, cho đến khi Windows XP “chết dần” mà mất hẳn trên các máy tính cá nhân như Windows 98 trước đây, ngày nào còn sử dụng bạn cần phải sáng suốt tìm hiểu, cập nhật thông tin về những mối nguy hại để không bị rơi vào “mê cung” của giới hacker.
 

Sử dụng những phần mềm được hỗ trợ
Windows XP được xem là phiên bản Windows đầu tiên cài sẵn nhiều công cụ hiệu quả để phục vụ nhiều nhu cầu của người dùng. Cũng chính điểm này đã khiến cho nhiều người dùng quen với các tiện ích này và không muốn chuyển sang công cụ khác, dù có tốt hơn. Ngay từ lúc này, nếu dùng Windows XP bạn hãy từ bỏ ý nghĩ này ngay lập tức. Chẳng hạn, nếu có thói quen dùng Internet Explorer để duyệt web thì thời điểm này cũng là lúc để cho trình duyệt này “yên nghỉ”. Phiên bản mới nhất dành cho Windows XP là Internet Explorer 8 trong tương lai cũng sẽ không được sửa các lỗ hổng bảo mật nữa. Dùng trình duyệt này đồng nghĩa với việc dắt “cừu đi giữa bầy sói”.

Plug-in Check của Mozilla sẽ giúp bạn cập nhật các trình bổ sung cho trình duyệt.

Hãy chọn và sử dụng các phần mềm còn được hỗ trợ như Google Chrome hay Mozilla Firefox. Google sẽ còn tiếp tục hỗ trợ trình duyệt Chrome cho Windows XP ít nhất là đến tháng 4/2015 và Mozilla thì chưa có kế hoạch ngừng hỗ trợ XP. Việc chuyển sang sử dụng các ứng dụng mới được hỗ trợ bên cạnh vấn đề bảo mật thì người dùng còn được tận hưởng những tính năng mới, giao diện hiện đại và đẹp hơn.
Riêng về trình bảo mật Microsoft Security Essentials đã có thông tin chính thức sẽ ngừng hỗ trợ từ 14/7/2015. Tuy nhiên, như đã nhắc ở trên, hầu hết các trình antivirus sẽ tiếp tục còn hỗ trợ Windows XP. Một thông tin mới được công ty AV-Test công bố là họ đã hỏi ý kiến 30 hãng bảo mật về kế hoạch ngừng hỗ trợ Windows XP thì tất cả các hãng này sẽ cam kết tiếp tục hỗ trợ hệ điều hành này ít nhất là cho đến ngày 8/8/2015. Đa số các hãng bảo mật này còn cam kết thêm là sẽ hỗ trợ lâu hơn, ít nhất là cho đến năm 2016. Do vậy, bạn hãy cài và sử dụng một trình bảo vệ máy tính còn được hỗ trợ để tiếp tục nhận được các bản cập nhật.

Thường xuyên cập nhật các plug-in trình duyệt trong mục Add-on Manager trên Firefox.

Về trình duyệt email thì nếu đang dùng Outlook Express có sẵn trên Windows XP thì bạn ngừng sử dụng ngay. Nếu quen với giao diện và tính năng của Outlook Express thì bạn có thể chuyển sang dùng Outlook trong bộ Microsoft Office. Nếu lo ngại vấn đề bản quyền thì bạn hãy sử dụng các ứng dụng duyệt thư điện tử miễn phí nhưng còn được hãng phát triển hỗ trợ, chẳng hạn như Mozilla Thunderbird. Còn một lựa chọn khác là hãy sử dụng phiên bản web email trên Chrome hay Firefox để đảm bảo an toàn.
Từ ngày 8/4/2014, Microsoft cũng sẽ ngừng hỗ trợ bộ Office 2003. Nếu vẫn đang sử dụng các công cụ văn phòng này, bạn hãy nâng cấp lên Office 2007 hoặc hơn. Còn nếu không, hãy chuyển sang sử dụng các bộ Office miễn phí như Open Office.
 

Gỡ bỏ các phần mềm kém an toàn
Plug-in Java trên trình duyệt là phần mềm dễ bị khai thác lỗ hổng nhất trên bất kỳ hệ điều hành nào. Trừ khi bạn thực sự cần sử dụng đến plug-in này cho các mục đích chuyên biệt, còn nếu không thì tốt nhất nên gỡ bỏ nó. Cách khác tuy hơi bất tiện nhưng sẽ hiệu quả nếu bạn thực sự cần plug-in này là vô hiệu hóa (Disable) nó khi không sử dụng trong mục quản lý Plug-in của trình duyệt. Bạn cũng nên liên tục cập nhật các plug-in trình duyệt nếu muốn tiếp tục sử dụng nó.

Các plug-in cho trình duyệt khác cũng thường là mục tiêu tấn công của hacker. Đặc biệt, Adobe Flash và Adobe Reader thường bị tấn công nhiều nhất nên bạn nên cập nhật chúng thường xuyên. Các phiên bản mới thường có chế độ tự động cập nhật nhưng phiên bản cũ thì thường bạn phải làm thủ công là tải về từ trang của Adobe. Nếu bạn lo ngại việc lướt web chậm do flash, đọc file PDF bằng các công cụ khác (Foxit Reader chẳng hạn) thì nên gỡ bỏ hai plug-in này.
Để quét và kiểm tra các phần mềm chưa được cập nhật các bản vá lỗi, bạn nên sử dụng công cụ Secunia PSI (tải tại http://secunia.com/PSISetup.exe). Từ các trình duyệt, bạn cũng có thể vào trang web kiểm tra các tiện ích chưa được cập nhật tại địa chỉ www.mozilla.org/en-US/plugincheck và làm theo hướng dẫn để nâng cấp lên phiên bản mới nhất.
 

Dùng máy tính offline
Cách này có vẻ khá hài hước nhưng đối với Windows XP sau thời điểm ngừng hỗ trợ sẽ thực sự hiệu quả. Bạn có thể dùng máy tính cài Windows XP để soạn thảo văn bản, xem phim… mà không cần phải kết nối Internet. Còn rất nhiều mục đích khác mà không có Internet bạn vẫn sử dụng bình thường. Hãy ngắt kết nối mạng nếu có thể để giữ an toàn không phải là cách buồn cười khi hệ điều hành bạn đang dùng đang là đối tượng nhòm ngó của hacker.
 

Sử dụng tài khoản với quyền hạn chế
Nếu máy tính bị xâm nhập với quyền quản trị thì hậu quả sẽ nguy hại nhiều hơn là khi bị tấn công ở quyền người dùng bình thường. Do đó, bạn nên ngừng sử dụng quyền Administrator, đặc biệt khi máy kết nối Internet. Có thể một số thiết lập cao cấp sẽ vô hiệu ở tài khoản hạn chế quyền nhưng đổi lại bạn sẽ được an toàn hơn. Nếu muốn thiết lập với quyền quản trị, hãy cho máy tính offline và tiến hành bình thường.

Dùng Windows XP trên một máy ảo
Trong trường hợp bạn muốn sử dụng một phần mềm cũ đòi hỏi Windows XP thì sử dụng máy ảo để chạy là cách tốt nhất. Windows 7 Professional tích hợp chức năng Windows XP Mode một phần cũng vì mục đích này. Khi chạy ở máy ảo, mọi tấn công độc hại đều không làm ảnh hưởng đến máy thật. Tất nhiên, việc chạy máy ảo để có được hiệu năng tốt nhất thì máy tính của bạn cũng cần có cấu hình tương đối.
Hiện có nhiều công cụ hỗ trợ chạy máy ảo trên Windows và các nền tảng khác để bạn lựa chọn. Có thể kể đến như VMWare Player, Virtual Box, Parallels Desktop…

Chạy Windows XP trên máy ảo sẽ hạn chế những nguy cơ tấn công với máy thật.

Một lưu ý nhỏ là Microsoft cũng sẽ ngừng hỗ trợ Windows XP Mode và Windows XP trên máy ảo từ ngày 8/4/2014. Tuy nhiên, việc chạy ảo Windows XP trên một phiên bản Windows mới cũng sẽ an toàn hơn so với việc chạy hệ điều hành không được hỗ trợ trên máy thật.
 

Chuyển sang nền tảng khác
Sẽ thực sự khó khăn để quyết định theo cách này đối với đa số người dùng quen với Windows XP. Mặc dù hiện nhiều phiên bản miễn phí của Linux cũng đã dễ sử dụng với giao diện đẹp và cũng có nét tương tự như Windows.

Ubuntu Linux hiện đã có giao diện sử dụng đẹp và dễ sử dụng hơn so với trước đây.

Cách tốt nhất là bạn thử cài và dùng một thời gian các phiên bản Ubuntu trên máy ảo để làm quen. Nếu thấy phù hợp thì hãy cài trên máy thật. Các bản Linux thường không yêu cầu nhiều cấu hình phần cứng nên bạn có thể dùng và cài máy ảo Windows XP trên nó. Tốc độ và hiệu năng sử dụng cũng sẽ khá tốt mà bạn không cần phải bỏ một số tiền lớn để nâng cấp lên các phiên bản mới của Windows.
 

PC World VN, 04/2014