Kỷ nguyên Windows XP chưa chấm dứt

Sẽ vẫn còn khoảng một phần tư số PC chạy XP đến cuối năm nay, dù Microsoft đã bỏ rơi hệ điều hành huyền thoại đã tồn tại hơn 12 năm tuổi này vào ngày 8/4 vừa qua.

Vậy là Windows XP từ nay sẽ không còn nhận được các bản cập nhật bảo mật từ Microsoft nữa. Hầu hết người dùng hệ điều hành (HĐH) nghỉ hưu này sẽ chịu phơi mình trước những vụ tấn công khai thác lỗi của tin tặc. Hơn một phần tư số PC trên toàn thế giới đang chạy XP là mục tiêu quá hấp dẫn cho những kẻ xấu trên không gian mạng.

XP hiện vẫn là HĐH dành cho PC đang chiếm thị phần lớn trên toàn cầu. Theo công ty Net Applications, đến cuối tháng 3 vừa qua, chỉ vài ngày trước khi Microsoft tung ra bản cập nhật định kỳ cuối cùng cho XP, khoảng 27,7% trên tổng số PC và 30% số PC cài Windows còn chạy XP.

Cũng theo số liệu của Net Applications, chỉ Windows 7 là vượt XP, với các con số thị phần tương ứng 48,8% và 53,6%. Windows 8 (bao gồm cả bản 8.1) dù được Microsoft ra sức quảng bá vẫn ở sau xa, mới chỉ đạt 11,3% số PC, và 12,4% nếu chỉ tính riêng PC chạy Windows trên toàn cầu.

Cuộc cách mạng hợp nhất Windows tạo nên XP kỳ diệu
Windows XP chính thức lên kệ vào ngày 25/10/2001, thực sự gây ấn tượng và được đánh giá cao ngay từ đầu nhờ kết hợp được những gì tốt nhất của dòng Windows 9x (95/98/Me) dành cho người dùng cuối và kiến trúc 32-bit bảo mật cao và ổn định của NT (gồm các phiên bản NT 3.1/3.5/4.0 và 5.0 – thường gọi là Windows 2000) cho doanh nghiệp. 17 triệu bản quyền XP đã tiêu thụ nhanh chóng chỉ trong vòng 2 tháng sau khi phát hành.

So với các phiên bản thuộc dòng Windows 9x trước đó, XP có giao diện hiện đại và đẹp hơn, chạy nhanh hơn, các tiến trình khởi động và ngủ đông nhanh hơn, đặc biệt ổn định và bảo mật cao hơn hẳn nhờ lõi của NT. XP thân thiện hơn và khắc phục được nhược điểm tương thích kém mà người dùng doanh nghiệp vẫn thường phàn nàn về NT. Kết quả XP ra đời, mở ra thời kỳ mới chung một nền tảng Windows cho cả người dùng cuối và doanh nghiệp. Người dùng Windows cũng thực sự thoát khỏi nền tảng DOS đang nuôi dưỡng nhiều loại virus lây lan nhanh chóng trên diện rộng thời bấy giờ.

Với những ưu điểm nổi bật như vậy, Microsoft không quá khó để thuyết phục người dùng Windows trên toàn thế giới nâng cấp lên nền tảng mới này. Theo ước tính của IDC vào tháng 1/2006, đã có trên 400 triệu bản XP được sử dụng sau 4 năm ra đời.

Thực sự là Microsoft đã có rất nhiều cải tiến mang tính cách mạng đem đến những điều kỳ diệu để XP thành công vang dội cho tới ngày nay. Cơ chế đa người dùng lần đầu tiên được đưa vào XP đảm bảo quyền riêng tư cho người dùng gia đình và văn phòng thường dùng chung PC. Khái niệm này, lấy từ phiên bản NT Server, là bước đột phá vào đầu thế kỷ cho phép người dùng cá nhân hóa những thiết lập với quyền riêng cho tài khoản người dùng của mình, cùng với sự bảo vệ đăng nhập bằng mật khẩu. Một giao diện mới thân thiện với người dùng hơn, và XP còn cho phép cá nhân hóa màn hình Desktop. 

XP có sẵn thư viện trình điều khiển (driver) hết sức phong phú,và rất dễ để gỡ bỏ một driver  mới cài nếu thấy không ưng ý để trả về driver trước đó bằng thủ tục “Roll back driver”. Nhiều tính năng cao cấp được đưa vào XP như Remote Desktop Connection cho phép các chuyên gia IT truy cập PC từ xa hỗ trợ kỹ thuật cho người dùng cuối; System Restore là một phương cách nhanh gọn để phục hồi lại nguyên vẹn hệ thống như trước khi bị lỗi. Fast user switching cho phép giữ nguyên hiện trạng của phiên làm việc hiện tại để chuyển nhanh sang phiên làm việc của tài khoản khác…

XP tốt tới mức mà 5 năm sau đó, khi phiên bản kế nhiệm Vista được phát hành rộng rãi ra công chúng vào tháng 1/2007, đa số người dùng XP vẫn kiên quyết không chịu nâng cấp. Thậm chí sau tháng 6/2008, Microsoft dừng bán lẻ XP, thì rất nhiều người dùng mới vẫn chọn HĐH này bằng cách hạ cấp Windows Vista Ultimate hoặc Business sau khi mua bản quyền.

Vista là một thảm họa, nhưng ngay cả khi Windows 7 ra đời, XP vẫn giữ được miếng bánh thị phần lớn trong thế giới PC, để trở thành HĐH thành công nhất cho đến nay, và có lẽ cả về sau. Windows 7 được bán ra từ tháng 10/2009, sau 2 năm mới vượt thị phần của XP khi đó đã 10 năm tuổi nhờ hiệu năng tốt, chạy ổn định, không yêu cầu cấu hình quá cao. XP đã thành huyền thoại, và khó ai có thể phủ nhận nhà phân tích David Johnson của Forrester, khi ông nói: "đó là một hệ điều hành tuyệt vời".

XP bị bỏ rơi, nhưng chưa tới hồi kết
Người dùng XP từ nay sẽ phải đối mặt với các mối đeo dọa ngày một gia tăng từ các cuộc tấn công của tin tặc, bởi XP không còn nhận được các bản vá lỗi bảo mật và bất kỳ sự hỗ trợ kỹ thuật nào từ Microsoft. Các nhà cung cấp phần mềm cũng sẽ lần lượt ngừng hỗ trợ cho những chương trình chạy trên nền XP của họ.

Các chuyên gia bảo mật còn lên tiếng cảnh báo Microsoft sẽ góp phần vẽ đường cho… tin tặc tấn công XP. Vào ngày 6/5 tới, khi Microsoft phát hành các bản cập nhật định kỳ cho Vista, Windows 7 và Windows 8, những bán vá lỗi bảo mật mới cho các HĐH tân tiến hơn này sẽ “gợi ý” cho tin tặc khai thác những điểm yếu để tấn công HĐH đã nghỉ hưu.

“Nếu có một lý do chính đáng để từ bỏ HĐH thì đó là vấn đề an ninh bảo mật", phát ngôn viên Tom Murphy của Microsoft cho biết.
Người dùng Windows thì sẽ vẫn dùng Windows vì không dễ gì để người ta từ bỏ một môi trường đã quá quen thuộc, và điều quan trọng là vẫn duy trì được phần lớn ứng dụng cũ và các tài liệu người dùng đã tạo ra, chơi các game PC đã gắn bó từ lâu. Trong nhiều năm qua Linux được cổ vũ như là một nền tảng tự do miễn phí đáng để thay cho thế giới Windows tốn kém, dù vậy  chú chim cánh cụt mãi vẫn không cất cánh nổi là vậy.

Nhưng nâng cấp lên Windows 7, hoặc Windows 8/8.1 sẽ phải nâng cấp cả cấu hình phần cứng của PC. Đó không phải là điều đơn giản với những máy đã qua 3 năm tuổi, xét về hiệu quả mà chi phí nâng cấp mang lại. Chưa kể tới gánh nặng phần mềm bản quyền. Chỉ riêng tiền bản quyền nâng cấp lên Windows 7 đã khiến người dùng cuối tốn hơn 200 đô la Mỹ, một cái giá khá “chát” trong thời điện toán đám mây, rất nhiều thứ được cung cấp miễn phí.  Riêng với Windows 8 được Microsoft thiết kế lại toàn bộ, lấy màn hình cảm ứng làm trung tâm, PC cũ càng không hiệu quả.

Có quá nhiều lý do khiến người dùng XP không muốn rời bỏ nền tảng này dù đã bị Microsoft bỏ rơi.
Một số nhà quan sát dự đoán XP sẽ tiếp tục có mặt trong một phần tư số PC trên toàn thế giới vào cuối năm nay.

PC World VN, 05/2014