Thủng thỉnh mùa cá luối

TTO - Chớm thu, những cơn mưa đầu mùa xuất hiện nhiều hơn ở xứ Quảng, gieo vào mắt nhiều người niềm vui khấp khởi. Mưa thế này sáng đi chợ nếu không được mớ cá rô, chép, mại đồng thì cũng được xách cá luối.

Rổ cá luối còn tươi rói - Ảnh: THANH LY

Mùa cá luối kéo dài bắt đầu từ những cơn mưa nhẹ hạt đến lúc lụt về, sông cuộn sóng đục ngầu, đồng ruộng nước trắng xóa phong tỏa xóm làng.

Thời gian rộng rãi là thế nhưng với nhiều người trót mê cái hương vị cá luối rồi thì chỉ qua vài tháng cuối xuân, đầu hạ không gặp đã thấy nao nức chờ. Chờ để được thưởng thức những món ngon từ con cá nhỏ, da trắng, ngọt lành.

Cá luối thân dẹp, cỡ bằng ngón tay tựa cá lòng tong, cá linh ở miền Tây Nam bộ. Có nhiều cách để người dân các xóm chài sống cuối con sông Thu Bồn (đoạn chảy qua Điện Bàn, Hội An) có thể đánh bắt cá luối.

Đặt vó hoặc dùng lưới cỡ nhỏ để đánh bắt cá. Khi đặt vó hoặc thả lưới xuống, chừng một giờ thì kéo lên, gỡ cá ra khỏi lưới hoặc dùng gàu vớt đám cá còn nhảy tưng tưng cho vào xô chứa sẵn nước. 

Có hai cách bắt cá luối phổ biến, đặt lưới hoặc cất vó để bắt cá - Ảnh: THANH LY

Cá mang về chế biến thành nhiều món khá  hấp dẫn. Món tủ cá luối kho tất nhiên phải có, được nhiều người ưng cái bụng vì vừa ngon cơm lại bổ dưỡng. Cá mới mang về chọn những con thịt chắc, bóc hết vảy, xát mạnh tay cho thân cá hết nhớt.

Cá đã ráo nước ướp cùng đường, muối, ớt, nghệ tươi, tiêu chừng mươi lăm phút. Không quá khi nói rằng lá gừng là “linh hồn” trong món này. Lót dưới đáy nồi một lớp dày lá gừng rồi xếp cá lên trên, rải thêm một lớp thịt lợn ba chỉ.

Đun cho mẻ cá sôi bùng rồi hạ lửa thật nhỏ, khi gia vị thấm đổ thêm một ít nước vào kho tiếp, xốc nhẹ mẻ cá đôi ba lần. Nước cá sền sệt, thịt cá mềm ăn cả xương là được. Cái béo từ thịt mỡ ngấm vào làm miếng cá kho càng thêm thơm bùi, béo ngậy.

Đôi khi đổi vị, tinh ý chọn những con cá to mập nhất để nướng với sả. Sau khi làm sạch vảy, ruột để ráo nước, cho muối và sả đã giã giập vào nồi đất. Xếp cá lên trên, đậy kín nắp. Quạt bếp than thật hồng, đặt nồi cá lên nướng gần 30 phút.

Khi ăn kẹp một ít xà lách, vài cọng rau thơm, thêm một miếng thịt cá, nhẹ nhàng quấn từng cuộn bánh chấm cùng nước mắm pha tí gừng. Cái vị ngọt nguyên chất của cá, pha chút cay nồng của sả ớt khiến những ai lần đầu thưởng thức cũng khó quên.

Hấp dẫn đĩa cá luối - Ảnh: THANH LY

Thơm lừng bát canh chua cá luối - Ảnh: THANH LY

Riêng canh chua cá luối, tuy thịt ít nhưng miệng lưỡi bị cá luối dẫn dụ bởi khi ăn vào rất béo và ngon lại thanh chua nhẹ nhàng. Cá làm sạch sẽ và luôn “dặn dò” đôi tay không để mất buồng trứng vì đây là phần ngon và "độc nhất" của loại cá này.

Nấu sôi nước, cho me vào giầm lấy nước chua, bỏ hạt. Nước sôi thả cà chua bổ múi cau vào, nêm gia vị cho vừa ăn.

Muốn có tô canh ngon lành hơn thêm khế xắt lát mỏng, đợi nước canh sôi lại tắt bếp. Rắc hành, ngò om, ngò gai xắt nhuyễn lên. Phi tỏi vàng thơm trút vào, thêm ớt sừng cho dậy mùi.

Canh khế cá luối dùng khi nóng mới ngon. Cá vừa chín tới, vị ngọt và thơm tự nhiên, chấm với nước mắm tỏi ớt ăn cùng cơm sẽ rất tuyệt.