Về Ba Tơ nhớ thưởng thức món gà re

TTO - Về thăm huyện miền núi Ba Tơ (Quảng Ngãi), quê hương cuộc khởi nghĩa Ba Tơ và những thắng cảnh tuyệt vời, bạn sẽ có dịp thưởng thức món gà re nướng, gà re luộc chấm muối ớt và đưa cay với rượu cần.

Gà re chặt thành miếng đem nướng trên vỉ sắt như cách nướng của người Kinh - Ảnh: VÕ QUÝ CẦU

Trong thời buổi kinh tế thị trường, nhiều giống gà nhập ngoại, hoặc từ phía Bắc đem về nuôi ở Quảng Ngãi để bán lấy thịt nhưng những người sành ăn đều cho rằng "đệ nhất ngon" phải là giống gà re, hay nói đúng hơn là giống gà của người đồng bào dân tộc H’Re.

Lông gà re nhiều màu. Gà có sắc lông đen (đồng bào gọi là yia ét) được nuôi để làm thịt cúng Giàng trong dịp mừng mùa lúa mới, cúng thần linh đầu năm mới. Gà lông trắng (yia mong) dùng để cúng xả xui khi nhà có người ốm đau bệnh tật. Còn gà có lông trắng đen (yia rot) hoặc màu sẫm (yia voi) nuôi để ăn thịt.

Ngoài yếu tố di truyền, theo đồng bào dân tộc H’Re, thịt gà re thơm ngon còn nhờ nuôi thả tự nhiên và được ăn cỏ, mối và nhiều loại côn trùng khác. Con trống lớn nhất cân nặng 1,5kg, con mái chỉ 1kg.

Gắn liền với đời sống văn hóa của dân tộc H'Re, từ nhiều đời nay bà con nuôi gà theo kiểu “tự cung tự cấp" để lấy thịt cúng Giàng, đãi khách và làm món ăn trong ngày tết, sau mới để ăn thịt. 

Gà re được nuôi thả tự nhiên trong vườn nhà - Ảnh: VÕ QUÝ CẦU

Phụ nữ H’Re chuẩn bị gà re làm cơm đãi khách - Ảnh: VÕ QUÝ CẦU

Gà re làm sạch rồi dùng dao sắc cắt dọc một đường dưới bụng, bẻ thân gà bành ra rồi dùng xiên tre xiên qua thân đem nướng dưới lửa than hồng chừng mười lăm phút là chín. Sau đó, dùng muối hạt đâm nhuyễn với ớt làm thức chấm là có ngay món gà re nướng.

Thịt gà săn chắc, ăn vừa béo vừa thơm, vừa cay cay, vừa mằn mặn nơi đầu lưỡi. Sau đó vít cần hút một hơi rượu cần của người H’Re ngâm ủ men bằng lá cây rừng thì còn gì bằng.

Nhất là những chiều hè ngồi nơi đầu tra (đầu nhà sàn) của người H’Re vừa nhấm nháp món gà nướng, uống rượu cần nghe tiếng đàn brook và điệu hát ca choi (đối đáp) gợi tình của cô gái H’Re.

Nếu không chọn cách nướng theo kiểu đồng bào, thực khách có thể chặt nhỏ thành miếng dùng vỉ sắt nướng trên lửa hồng rồi đem chấm muối ớt cũng vẫn cứ thơm ngon.

Nếu không dùng món nướng có thể đem luộc, xé phay, hoặc đem hấp rượu thì thịt càng thơm, mau chín. Gà luộc đem ăn kèm với lá rau húng quế chấm muối ớt hay chấm muối tiêu chanh cũng ngon không kém chút nào.

Món gà re nướng - Ảnh: VÕ QUÝ CẦU

Món gà re nướng và đĩa muối ớt không thể thiếu trong bữa cơm đãi khách của người H’Re - Ảnh: VÕ QUÝ CẦU

Cuộc sống khá dần lên, hiện nhiều người thành phố tìm mua giống gà re để nuôi kiểng và ăn thịt tạo điều kiện cho người dân trong vùng phát triển đàn. 

Anh Phạm Văn Rạch, cán bộ xã Ba Vinh - người tiên phong trong việc phát triển đàn gà H'Re ở Ba Tơ cách đây sáu năm - kể thấy gà re chất lượng thơm ngon nên từ vườn nhà bên thị trấn Ba Tơ chật hẹp anh đã chuyển về quê, lập trang trại rộng 1ha vừa làm vườn ươm cây giống vừa nuôi gà. 

Mỗi năm anh xuất chuồng vài trăm con gà thịt. Trước Tết Nguyên đán Đinh Dậu anh đã xuất 300 gà re thông qua dự án phát triển miền Trung - Tây nguyên để đồng bào H’Re ở Ba Tơ chăn nuôi. 

Năm 2016, Trung tâm Thông tin và ứng dụng khoa học công nghệ tỉnh Quảng Ngãi đã triển khai dự án bảo tồn gen của giống gà này bên cạnh giống heo kiềng sắt nổi tiếng của đồng bào dân tộc ở Quảng Ngãi.

Anh Phạm Đình Ngôn, phụ trách Bảo tàng Khởi nghĩa Ba Tơ, cho hay huyện đã đưa gà re vào danh mục ẩm thực H’Re. Khách đến tham quan, nếu có nhu cầu thưởng thức món gà re cũng như các đặc sản H’Re khác như thịt trâu nướng, cá niêng nướng... đều được đáp ứng.