Dạy sao cho con 'biết người biết ta'?

TTO - Mỗi khi học nhóm cùng các bạn ở nhà hay ở lớp, P.Ly (8 tuổi ngụ ở Q. Gò Vấp, TP.HCM) đều tỏ thái độ 'ta đây' với bạn về môn toán và tiếng Việt.

Ảnh: University of Washington

Cô bé luôn thể hiện mình là người giỏi nhất nhóm, làm xong bài tập mau lẹ và sáng tạo. 

Tuy nhiên, bé không thích quan tâm, giúp đỡ, chia sẻ với bạn về bất cứ điều gì, kể cả phương pháp học tập của mình. Thậm chí, cô bé còn tỏ thái độ xem thường những bạn chậm hơn mình. 

Cách ứng xử của bé khiến ba mẹ em đau đầu, còn bạn bè thì ngại gần gũi bé.

Những đứa trẻ như bé P.Ly không phải là hiếm. Khi nhận thức chưa đúng về bản thân, trẻ hoặc là sẽ vênh váo không chịu chơi với những bạn cùng tuổi vì nghĩ các bạn ấy "chán lắm", "hạn chế lắm", hoặc tự ti, ngại ngùng không muốn chơi với ai vì lo sợ mình thua kém người khác. 

Việc trẻ không đánh giá đúng bản thân mình và bạn bè sẽ khiến chúng khó khăn khi hòa nhập với bạn cũng như dễ làm tổn thương bản thân. 

Vì vậy, cha mẹ hãy giúp trẻ biết được sở trường lẫn hạn chế, điểm yếu của mình để có cách ứng xử cho phù hợp. 

Hãy khéo léo chỉ cho trẻ thấy mỗi người có một sở trường, thế mạnh nhất định, con hãy nhìn nhận một cách toàn diện, chứ đừng vội xem thường người khác hay thấy mình kém hơn người khác.

Dạy con bằng cách nào? Đây là "bí kíp" của gia đình anh Hải ngụ quận Tân Bình, TP.HCM. 

Con trai anh tên Hưng, 7 tuổi, rất có năng khiếu học tiếng Anh. Hầu hết các từ mới được học qua một lượt là cậu bé nhớ hết. Vì thế, giờ học nhóm môn Anh văn là cậu khoái nhất. 

Trái với Hưng, bé Khang trong nhóm nhớ từ khá chậm. Anh Hải bảo con giúp đỡ, cùng làm bài tập với Khang để bạn tiến bộ, nhưng Hưng từ chối, nếu có làm cũng rất miễn cưỡng vì cho rằng bạn Khang kém.

Anh Hải "chuyển hướng", trong giờ học nhóm xen kẽ thêm môn toán - sở trường của Khang. 

Thấy bạn giỏi toán nhưng rất khiêm tốn, còn hướng dẫn mình kỹ càng, Hưng thấy "chột dạ" và dần dần nhiệt tình, trách nhiệm hơn khi cùng bạn học môn Anh văn. 

Anh Hải còn chịu khó chở hai đứa đi học bơi chung. Cả hai cùng nhanh tiến bộ, nhưng Hưng cũng rút ra bài học: "Bơi bình thường thì con nhanh hơn Khang, nhưng bơi đúng kỹ thuật thì thầy khen Khang bơi chuẩn hơn con". 

Trải nghiệm nhiều cùng bạn, Hưng đã kiểm soát được tính ngông nghênh, hống hách, cứ cho mình là nhất.

Ở đây anh Hải đã giúp con đánh giá đúng bản thân trên cơ sở khách quan: tạo điều kiện cho con so sánh, tương tác với bạn.

Cha mẹ cũng có thể chuẩn bị cho con quyển sổ theo dõi những điều mình cần (nhu cầu), những điều mình thích (hứng thú), ưu nhược điểm của bản thân (thế mạnh, hạn chế), ước mơ của bản thân và những kết quả mình đạt được trong một khoảng thời gian nhất định. Từ đó giúp trẻ biết tự đặt ra phương hướng cho mình. 

Cách để hiểu người khác hiệu quả nhất là cùng lên kế hoạch, mục tiêu trong một thời gian nhất định với một số bé cùng độ tuổi, cùng lớp học để các bé thi đua nhau. Từ đó có cơ sở để chỉ ra điểm mạnh cũng như hạn chế giúp trẻ khắc phục để cùng tiến bộ. 

"Học thầy không tày học bạn". Qua việc học nhóm, làm việc nhóm, trẻ sẽ hiểu bạn và mình hơn. Đó là những viên gạch nhỏ đặt nền tảng cho sự thành công trong tương lai của trẻ.